Δικτυακή δημοκρατία

Συνέχεια στην προηγούμενη ανάρτηση για την άμεση δημοκρατία και αναφορικά με το σχόλιο του Tales from the Other Side of Town. Το ίδιο θέμα συζητήθηκε και αλλού.

Άμεση δημοκρατία δε σημαίνει οτι δεν υπάρχουν αρχές, ή οτι οι αρχές δεν έχουν εξουσίες, ή ακόμη οτι οι αρχές έχουν μόνο εξουσίες που μπορούν να τους αφαιρεθούν με συνοπτικές διαδικασίες. Η άμεση, δικτυακή δημοκρατία που συζητάει και ζητάει ο κόσμος αυτή τη στιγμή, είναι μόνο ένα σχήμα για την συμμετοχή των πολιτών στα κοινά. Είναι ένας τρόπος να συνεννοούμαστε και να παίρνουμε αποφάσεις.

Επίσης δεν είναι δημοψήφισμα. Το δημοψήφισμα είναι μία από τις μεθόδους της τάξης "άμεση δημοκρατία". Υπάρχουν άλλες, ή τέλος πάντων άλλες είναι δυνατές. Σημειώστε οτι λέω δημοκρατία "δικτυακή" κι όχι "διαδικτυακή" γιατί στη θεωρία η δικτυακή δημοκρατία είναι δυνατή χωρίς την τεχνολογία του διαδικτύου. Η "δικτυακή" δημοκρατία (και κάθε "δικτυακό" πολίτευμα) είναι ένα μη-ιεραρχικό πολίτευμα, το αντίθετο από την πυραμίδα των εξουσιών από τον πρωθυπουργό ως τον υπάλληλο της ΔΕΗ της γειτονιάς σας.

Το πρότυπο ενός τέτοιου πολιτεύματος είναι τα σύγχρονα διαμοιρασμένα (distributed) δίκτυα υπολογιστών. Ο μη τεχνικός αναγνώστης θα τα ξέρει ως "p2p networks" (δίκτυα από χρήστη σε χρήστη). Σ' ένα τέτοιο δίκτυο, απουσιάζει ο κεντρικός διακομιστής (server) που επιτρέπει τη σύνδεση ανάμεσα στους χρήστες του δικτύου: οι χρήστες συνδέονται κατευθείαν, ο ένας με τον άλλο. Επειδή δεν υπάρχει σχέση χρήστη - διακομιστή, δηλαδή το δίκτυο στηρίζεται στο σύνολο των χρηστών του, ακόμη κι αν το 99% των χρηστών δυσλειτουργήσει, το δίκτυο δεν καταρρέει. Αντίθετα, ένα ιεραρχικό δίκτυο "πέφτει" όταν "πέσουν" οι διακομιστές του ("έπεσε ο server").

Στο επίπεδο του πολιτεύματος, ο "διακομιστής" είναι η ηγεσία. Στα ιεραρχικά πολιτεύματα όταν αποτυχαίνει η κυβέρνηση, αποτυχαίνει το κράτος. Ας πούμε, είναι προφανές οτι ο Παπανδρέου ο Γ' δεν θα μας σώσει από τα σαγόνια της Τρόικας. Ούτε κανένας άλλος πολιτικός αρχηγός, ή κόμμα θα μας σώσει. Δεν υπάρχει ούτε πολιτική βούληση ούτε καλά-καλά η ικανότητα (φαινόμενο σύνηθες στις κληρονομικές ηγεσίες). Την ανικανότητα των λίγων, την πληρώνουμε όλοι. Σε ένα δικτυακό πολίτευμα αντίθετα, δεν υπάρχει κεντρική ηγεσία κι η ικανότητα του συστήματος να αντεπεξέλθει σε οποιαδήποτε κρίση είναι συνάρτηση των ικανοτήτων του συνόλου. Ο κανόνας είναι: Χ μυαλά είναι καλύτερα από Χ-1. Σαφώς, έντεκα εκατομύρια μυαλά είναι καλύτερα από 300.

Προφανώς ένα τέτοιο πολίτευμα μπορεί να είναι αποτελεσματικό μόνο όταν αποτελείται από "κόμβους" (nodes) με υψηλό επίπεδο ικανότητας. Δεν γίνεται καλή ομελέτα με αυγά κοτσυφιού ούτε δικτυακή δημοκρατία της προκοπής χωρίς ενεργούς, δημοκρατικούς πολίτες. Απ' αυτή την άποψη δεν ξέρω αν μας παίρνει να πραγματοποιήσουμε ένα τέτοιο όραμα γιατί είναι αλήθεια οτι τα δείγματα γραφής που βλέπω στους Αγανακτίστας είναι λίγο χαμηλής ποιότητας (αλλά πάλι, δεν είμαι εκεί). Για να είναι πραγματικά ισχυρό το δίκτυο, πρέπει καθένας από μας να είναι ένας μικρός Μαρξ, ή ένας μικρός Άνταμ Σμιθ (διαγράψτε σύμφωνα με τα πολιτικά σας πιστεύω). Αδύνατον;

Το ένα πλεονέκτημα που θα είχε αυτή τη στιγμή, ένα τέτοιο πολίτευμα είναι οτι θα ήταν μοναδικό στο είδος του. Καμμία άλλη χώρα δεν κυβερνιέται από τη διαρκή συνέλευση όλων των πολιτών της. Αυτό σημαίνει οτι καμμία άλλη χώρα δεν κυβερνιέται από τη συλλογική ισχύ μερικών εκατομυρίων ανθρώπινων εγκεφάλων. Σύμφωνα με τον κανόνα που δίνω παραπάνω, η χώρα που θα χρησιμοποιούσε αυτή τη συλλογική ισχύ πρώτη, θα είχε ένα συντριπτικό πλεονέκτημα. Μάλιστα, επειδή οι ηγεσίες των περισσότερων χωρών είναι μερικές εκατοντάδες άνθρωποι, θα αρκουσε να συμμετέχουν σ' αυτή τη διαδικασία μόλις μερικές χιλιάδες για να είμαστε σίγουροι οτι έχουμε το προβάδισμα. Προς το παρόν δηλαδή, όταν έχουμε να ανταγωνιστούμε απαρχαιωμένα, ιεραρχικά συστήματα με δυσκίνητες κεντρικές ηγεσίες, δεν χρειάζονται έντεκα εκατομύρια Μαρξ/ Σμιθ. Φτάνουνε μερικές χιλιάδες. Φτάνουνε εκατό. Δυνατόν;

* Η εικόνα του ποστ είναι από το βιβλίο του καθ. Tanenbaum, "Computer Networks", 4η έκδοση. Απεικονίζει ένα δίκτυο χρήστη-προς-χρήστη (peer to peer). Την πήρα χωρίς την άδεια του συγγραφέα/ εκδότη.