Η παγίδα του φύλου

(Το παρακάτω άρθρο δημοσιεύτηκε σήμερα στην ιστοσελίδα του Guardian. Το μεταφράζω γιατί αγγίζει κάποια θέματα που με απασχολούν- συγκεκριμμένα, πώς καθορίζεται "επίσημα" από διάφορες αρχές, το φύλο και τί συνέπειες υπάρχουνε όταν το άτομο έχει διαφορετική αντίληψη για το φύλο του από ότι το περιβάλλον του- και μάλιστα οι επίσημες αρχές της χώρας του, για παράδειγμα. Κάποια σχόλια στις παρενθέσιες είναι δικά μου.)

Η παγίδα του φύλου

Γνωρίζουμε τα τεστ ντόπινγκ στα οποία υποβάλονται οι αθλητές, αλλά οι αρχές στους Ολυμπιακούς του Πεκίνου θα πάνε τα πράγματα ένα βήμα πιο μακρυά και θα εξετάσουν τους διαγωνιζόμενους που το φύλο τους δημιουργεί αμφιβολίες. Και αυτό είναι κάθε άλλο παρά καινούργιο πρόβλημα, όπως ανακαλύπτει η Εμιν Σέινερ.

Για πάνω από ένα χρόνο, οι αρχές στο Πεκίνο σχεδιάζουν ένα ειδικό εργαστήριο για να βεβαιώσουν το φύλο κάθε αθλητή που θα λάβει μέρος στους φετινούς Ολυμπιακούς αγώνες. "Ύποπτες αθλήτριες θα εκτιμηθούν από την εξωτερική τους εμφάνιση από ειδικούς και θα υποβληθούν σε αιματολογικές εξετάσεις για να εξεταστούν οι ορμόνες του φύλου τους, τα γονίδια και τα χρωμοσώματά τους για το φυλοκαθορισμό τους" λέει ο καθηγητής Τιάν Κιντζιέ. Δεν θα υποβληθεί κάθε γυναίκα αθλήτρια στις εξετάσεις, θα είναι όμως υποχρεωτικές αν υπάρξουν σοβαρές αμφιβολίες για κάποια συγκεκριμμένη διαγωνιζόμενη- σε κάθε περίπτωση μια διαγωνιζόμενη στα γυναικεία αγωνίσματα. "Ο σκοπός είναι να προστατευθεί η δίκαιη διεξαγωγή των αγώνων, αλλά και την ίδια στιγμή να προστατευτούν τα δικαιώματα των ανθρώπων με αφύσικη (!) ανάπτυξη του φύλου."

Η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή (ΔΟΕ) εισήγαγε τις εξετάσεις του φύλου το 1968 στους Ολυμπιακούς της Πόλης του Μεξικού, όταν η αρρενωπή εμφάνιση κάποιων διαγωνιζομένων, πολλές από τις οποίες ήταν παραγεμισμένες με αναβολικά στεροειδή, άρχισε να προκαλεί ερωτήματα για το φύλο των αθλητριών στα γυναικεία αγωνίσματα. Δεν αποτελεί έκπληξη οτι οι εξετάσεις για τον καθορισμό του φύλου θεωρήθηκαν προσβλητικές, αφού οι γυναίκες αθλήτριες αναγκάστηκαν να υποστούν εξευτελιστικές και επιθετικές σωματικές εξετάσεις από μια σειρά γιατρών. Αργότερα, η ΔΟΕ αποφάσισε να χρησιμοποιήσει ένα φερόμενο ως πιο εξελιγμένο γενετικό τεστ βασισμένο στα χρωμοσώματα. Οι γυναίκες έχουν συνήθως δύο Χ χρωμοσώματα, οι άνρες ένα Χ κι ένα Υ χρωμόσωμα. Άρα, σύμφωνα με τους κανόνες του τεστ, μόνο οι αθλήτριες με δύο Χ χρωμοσώματα θα μπορούσαν να καταγραφούν ως γυναίκες. Παρ' όλ' αυτά, πολλοί γεννετιστές κατέκριναν τις εξετάσεις, λέγοντας οτι το φύλο δεν είναι τόσο απλό όσο το Χ και το Υ χρωμόσωμα και δεν είναι πάντα εύκολο να καθοριστεί.

Πιστεύεται οτι περίπου ένα στα 1000 μωρά γενιούνται με μια "παρέμφυλη" (intersex) κατάσταση, ένας γενικός όρος που καλύπτει τους ανθρώπους με χρωμοσωμικές ανωμαλίες(!). Μπορεί να είναι ανατομικά εμφανές κατά τη γέννηση -το νεογέννητο μπορεί να έχει διφορούμενα αναπαραγωγικά όργανα, για παράδειγμα- ή μπορεί κάποιος να μην το μάθει ποτέ σ'όλη τη διάρκεια της ζωής του. Στους αγώνες της Ατλάντα το 1996, οχτώ αθλήτριες δεν καταφέραν να περάσουν το τεστ του φύλου αλλά άσκησαν έφεση και δικαιώθηκαν. Άλλες εφτά βρέθηκαν να έχουν μια "παρέμφυλη" κατάσταση. Σαν αποτέλεσμα, στους αγώνες του Σύδνεϋ το 2000, η ΔΟΕ είχε καταργήσει τις εξετάσεις του φύλου για όλες τις διαγωνιζόμενες, αλλά, όπως θα γίνει στο Πεκίνο, κάποιες γυναίκες και πάλι χρειάστηκε να αποδείξουν οτι είναι όντως γυναίκες.

Διαφυλικοί αθλητές, που έχουν κάνει αλλαγή φύλου από το αρσενικό στο θηλυκό, μπορούν να αγωνιστούν στα γυναικεία αγωνίσματα στους Ολυμπιακούς, πρέπει όμως να περιμένουν να περάσουν δύο χρόνια από την επέμβαση.

Ακολουθούν κάποιες από τις πιο διάσημες περιπτώσεις όπου γυναίκες αθλήτριες πιάστηκαν στην παγίδα του φύλου (παραπλανητική εισαγωγή, αφού οι παρακάτω περιπτώσεις περιλαμβάνουν την "Ντορα Ράτγιεν", η οποία φαίνεται οτι ήταν άντρας.)

Σανθι Σουνταρατζαν
Μια από τις πιο δραματικές πρόσφατες περιπτώσεις ακόμη δεν έχει βρει οριστική κατάληξη. Η Σουνταραντζαν, μια 27χρονη Ινδή αθλήτρια, υποχρεώθηκε να υποστεί δημόσιο εξευτελισμό όταν της αφαιρέθηκε το αργυρό μετάλιο στο 800 μέτρα στους Ασιατικούς αγώνες το 2006. Η Σουνταραντζαν, που έχει ζήσει ολόκληρη τη ζωή της σαν γυναίκα, απέτυχε στο τεστ του φύλου, το οποίο συνήθως περιλαμβάνει εξέταση από γυναικολόγο, ενδοκρινολόγο, ψυχολόγο κι έναν ειδικό της γεννετικής. Τα συγκεκριμμένα αποτελέσματα του τεστ δεν έχουν δοθεί στο κοινό, αλλά έχει αναφερθεί οτι η πιθανή αιτία είναι μια κατάσταση έλλειψης ευαισθησίας του οργανισμού στα ανδρογόνα, που ονομάζεται Androgen Insensitivity Syndrome, όπου το άτομο έχει τα σωματικά χαρακτηριστικά μιας γυναίκας αλλά το γενετικό του προφίλ περιλαμβάνει ένα αρσενικό χρωμόσωμα (στην πραγματικότητα, το σύνδρομο έχει πολλές διαβαθμίσεις. Στο ένα άκρο βρίσκονται γυναίκες με τυπικά θηλυκά εξωτερικά χαρακτηριστικά, που όμως στερούνται εσωτερικών γεννητικών οργάνων κι έχουν αρσενικά χρωμοσώματα, 46ΧΥ. Στο άλλο άκρο βρίσκονται άντρες που το μόνο τους σύμπτωμα είναι η ανικανότητα να παράγουν σπέρμα. Κάπου στη μέση βρίσκονται παιδιά που γεννιούνται με "αμφίβολα" γεννητικά όργανα). Η Καναδή ποδηλάτρια Κρίστεν Γουόρλεϋ, που έχει υποβληθεί σε επέμβαση επαναπροσδιορισμού του φύλου, είναι ανάμεσα στα άτομα που ζητάνε να επιστραφεί το μετάλλιο στην Σουνταραντζαν. "Δεν έπρεπε να το έχουνε χειριστεί με τέτοιο χυδαίο τρόπο, που ισοδυναμεί με δημόσιο εξευτελισμό, επειδή έχουν άγνοια για την κατάστασή της", έχει δηλώσει η Γουόρλεϋ. "Το Ολυμπιακό κίνημα έχει έρθει αντιμέτωπο με παρέμφυλα άτομα από το 1930. Θα έπρεπε να έχουνε συνηθίσει πια." Ο εξευτελισμός και η προοπτική η καριέρα της να έχει φτάσει στο τέλος της έχει στοιχίσει στην Σουνταραντζαν. Τον Σεπτέμβριο οι Ινδικές εφημερίδες ανέφεραν οτι είχε αποπειραθεί να αυτοκτονήσει.

Εντινάνσι Σίλβα.
Γεννημένη με αρσενικά καί θηλυκά γεννητικά όργανα, η Βραζιλιάνα αθλήτρια του τζούντο εγχειρίστηκε στα μέσα της δεκαετίας του 90 για να ζήσει και να αγωνίζεται ως γυναίκα. Σύμφωνα με την ΔΟΕ, αυτό της επέτρεψε να συμμετέχει στους Ολυμπιακούς, και αγωνίστηκε στην Ατλάντα το 1996, το Σύδνεϋ το 2000 και την Αθήνα το 2004. Στο Σύδνεϋ, επικράτησε της Αυστραλής τζουντόκα Νάταλι Τζένκινς, που έθεσε το ζήτημα του φύλου της Σίλβα σε μια συνέντευξη τύπου, όπου συνεχώς αναφερόταν σ' αυτήν ως "αυτός". "Δεν έχω αντιμετωπίσει αυτόν τον αθλητή άλλη φορά. Το σχέδιό μου ήταν να μην μπλεχτώ σε λαβές μαζί της, γιατί αυτή - αυτός- είναι πολύ δυνατός", είπε. Η Σίλβα έδωσε ένα δείγμα DNA στις αρχές που απέδειξε οτι το φύλο της είναι θηλυκό.

Ντόρα Ράτγιεν
Στους Ολυμπιακούς του Βερολίνου το 1936, ο Αδόλφος Χίτλερ (GODWIN'S LAW!!!) ήθελε να δείξει στον κόσμο την ανωτερότητα της Αρείας φυλής- και ήθελε να κερδίσουν οι Γερμανοί αθλητές. Η Ράτγιεν, που ξεχώριζε για την βαθειά της φωνή και την άρνησή της να μοιραστεί τα ντους με τις άλλες γυναίκες αθλήτριες, ήταν η συμμετοχή της Γερμανίας στο άλμα εις ύψος. Ήρθε τέταρτη. Η Βρεταννίδα συμμετέχουσα, Ντόροθυ Τάυλερ, που κέρδισε το αργυρό μετάλλιο, τη θυμάται. "Είχα αγωνιστεί ενάντια στην Ντόρα και ήθερα οτι ήταν άντρας", λέει. "Το καταλάβαινες από τη φωνή της και την κορμοστασιά της. Αλλά "αυτή" δεν ήταν η μόνη αθλήτρια (που έκανε τέτοια κόλπα). Το καταλάβαινες επειδή πάντα μπαίνανε στην τουαλέτα για να αλλάξουνε. Πηγαίναμε και στεκόμασταν στο καπάκι της τουαλέτας στο διπλανό χώρισμα, ή κοιτούσαμε κάτω από την πόρτα για να δούμε αν θα τους πιάσουμε".(τώρα να σχολιάσω;) Η Τάυλερ κατείχε το παγκόσμιο ρεκόρ για το άλμα εις ύψος αλλά όταν οι επίσημοι της έγραψαν για να της πούνε οτι η Ράτγιεν το είχε σπάσει, αυτή τους έγραψε για να τους απαντήσει. "Τους είπα: 'Δεν είναι γυνάικα, άντρας είναι'", λέει. "Το έψαξαν λίγο και 'την' βρήκαν να δουλεύει ως σερβιτόρος με το όνομα Χέρμαν, κι έτσι πήρα πίσω το ρεκόρ μου." Η Ντόρα, που είχε γεννηθεί Χέρμαν Ράτγιεν, ήταν στην πραγματικότητα μέλος της Χιτλερικής Νεολαίας και είπε οτι οι Ναζί τον είχαν αναγκάσει να αγωνιστεί σαν γυναίκα.

Στέλλα Γουόλς
Κάποια εποχή, η Γουόλς, μια Πολωνό- Αμερικάνα δρομέας, ήταν η πιο γρήγορη γυναίκα στον κόσμο. Γεννημένη Στανισλάβα Βαλάσιεβιτς στην Πολωνία το 1911, μεγάλωσε στις Ηνωμένες Πολιτείες, αν και εκπροσώπησε την γεννέτειρά της στους Ολυμπιακούς του 1932 και 1936, κερδίζοντας το χρυσό και αργυρό μετάλλιο αντίστοιχα, στα 100 μέτρα. Κατά τη διάρκεια της μακρυάς της καριέρας, έκανε περισσότερα από 100 εθνικά και παγκόσμια ρεκόρ και εισήχθη στο λίστα των καλύτερων Αμερικανών αθλητών στίβου το 1975. Έζησε ολόκληρη τη ζωή της ως γυναίκα, κι έκανε μάλιστα κι έναν σύντομο γάμο μ' έναν Αμερικανό άντρα. Το 1980, η Γουόλς σκοτώθηκε κατά λάθος κατά τη διάρκεια μιας ένοπλης ληστείας σ' ένα εμπορικό κέντρο στο Κλήβελαντ του Οχάιο. Η νεκροψία απεκάλυψε οτι είχε αρσενικά γεννητικά όργανα, αν και αυτό δεν απέδειξε οτι ήταν άντρας, αφού βρέθηκε να έχει επίσης και χρωμοσώματα και των δύο φύλων, μια κατάσταση που είναι γνωστή ως μωσαϊκισμός. (Πρόκειται για μια περίπτωση όπου το άτομο έχει ιστούς με διαφορετικό γεννετικό υλικό, σαν να είναι φτιαγμένο από δύο διαφορετικά άτομα. Σε κάποιες περιπτώσεις, οι ιστοί ή τα όργανα με το διαφορετικό γεννετικό υλικό μπορεί να έχουν διαφορετικά χρωμοσώματα του φύλου.)

Χάιντι Κρίγκερ
Εικάζεται οτι ως και 10.000 Ανατολικογερμανοί αθλητές παγιδεύτηκαν σε μια εφιαλτική προσπάθεια, χρηματοδοτούμενη από το κράτος, να δημιουργηθεί μια ράτσα υπεράνθρωπων κομμουνιστών ηρώων του αθλητισμού (πολλά κόμικς διαβάζει η αρθρογράφος) και υποχρεώθηκαν να καταναλώσουν κοκτέηλς στεροειδών κι άλλον ουσιών που είχαν σκοπό να ανεβάσουν τις επιδόσεις τους. Μια από αυτούς ήταν η Χάιντι Κρίγκερ, μια σφαιροβόλος. Όταν ήταν 16, ο προπονητής της την άρχισε στη θεραπεία με στεροειδή και αντισυλληπτικά χάπια και η Χάιντι κέρδισε βάρος, έχτισε μυϊκή μάζα και άρχισε να βγάζει τρίχες στο σώμα της. Μέχρι το 1986, στην ηλικία των 20 χρονών, είχε γίνει Ευρωπαία πρωταθλήτρια. Οι υπερανεπτυγμένοι της μύες είχαν ασκήσει τεράστια πίεση στο σκελετό της, δημιουργώντας ιατρικά προβλήματα, ενώ τα φάρμακα της είχαν προκαλέσει συναισθηματική αστάθεια και κατάθλιψη και είχαν σαν αποτέλεσμα τουλάχιστον μία απόπειρα αυτοκτονίας. Στα μέσα της δεκαετίας του '90, η Κρίγκερ υποβλήθηκε σε επέμβαση επαναπροσδιορισμού του φύλου και άλλαξε το όνομά της σε Αντρέας. Είχε ήδη σύγχιση για το φύλο της, αλλά αισθάνθηκε οτι τα φάρμακα την έσπρωξαν πέρα από τα όρια. "Δεν είχα κανέναν έλεγχο", είπε η Κρίγκερ στα Νέα του Ψαροντούφεκου στους Τάιμς της Νέας Υόρκης τέσσερα χρόνια πριν. "Δεν μπορούσα να αποφασίσω τί φύλο ήθελα να είμαι." Το 2000, στην δίκη του Μάνφρεντ Έβαλντ, του Ανατολικογερμανού αθλητικόυ παράγοντα και εμπνευστή του σχεδίου για το ντοπάρισμα των αθλητών, ο Κρίγκερ είπε: "Με χρησιμοποίησαν, έτσι απλά, σαν μια μηχανή."