Η Νοτιοαφρικανή δρομέας Caster Semenya υποβάλεται σε έλεγχο του φύλου της.

Ανανέωση (13/09/09):
Την Πέμπτη, μια φυλλάδα στην Αυστραλία, η Sydney Daily Telegraph, κυκλοφόρησε την "είδηση" οτι σύμφωνα με τα αποτελέσματα του τεστ, που έπεσαν στα χέρια τους τελείως τυχαία, η Σεμένυα δεν έχει ωοθήκες και μήτρα, ενώ έχει όρχεις στο εσωτερικό του σώματός της που παράγουν τεστοστερόνη. Η ίδια η IAAF (που προφανώς είναι η πηγή της διαρροής) αρνήθηκε να σχολιάσει την είδηση και σφυρίζει αμέριμνα συνιστώντας προσοχή στην αναπαραγωγή της είδησης, αφού δεν έχει επιβεβαιωθεί ακόμη επίσημα. Υπάλληλοι της IAAF δήλωσαν επίσης οτι τα αποτελέσματα του τεστ θα ανακοινωθούν το Νοέμβριο, αλλά είναι απίθανο να χάσει η αθλήτρια το μετάλλιό της. Απ' την άλλη δεν είναι τόσο σίγουροι για το αν θα της επιτραπεί να συμμετάσχει ξανά σε αγώνες. Η Νοτιοαφρικανική Ομοσπονδία Αθλητισμού αναμένεται να εκδώσει μια ανακοίνωση σήμερα. Η IAAF, λένε, τους έχει πει οτι τα αποτελέσματα του τεστ δεν έχουν ακόμη ξεκαθαρίσει, άρα δεν ξέρουν από πού βγήκε αυτή η πληροφορία που διαδίδουν τα μέσα.

Όσο για την ίδια την Κάστερ Σεμένυα, εχτές αποσύρθηκε από μία κούρσα στην Πραιτώρια, ενώ δέχεται ψυχολογική υποστήριξη καθημερινά.

Τέτοια αναίσθητη, χυδαία συμπεριφορά, την περιμένεις ίσως από τους παρουσιαστές μεσημεριανάδικου στην Ελλάδα. Από τους υπάλληλους ενός διεθνούς αθλητικού οργανισμού περιμένεις κάτι παραπάνω. Έστω, μια διακριτικότητα, να μην ξεφωνίσουν έναν άνθρωπο παγκοσμίως, να φροντίσουν να μην ασχολείται ο διεθνής τύπος με τα γεννητικά όργανα μιας αθλήτριας εξ' αιτίας των ενεργειών τους. Αποτροπιασμός και αηδία, αυτός είναι ο διεθνής αθλητισμός και το ήθος του.

Ανανέωση:
Τα αποτελέσματα του τεστ της Σεμένυα βγήκανε, και στάλθηκαν στην Νοτιοαφρικανική Ομοσπονδία Αθλητισμού, αλλά η IAAF λέει πως δεν θέλει να τα δημοσιεύσει πριν μιλήσουν οι υπάλληλοί της με την ίδια την αθλήτρια. Διευκρινίζουν και πάλι οτι δεν πρόκειται για θέμα ντόπινγκ αλλά για "ένα μοναδικό πρόβλημα για το οποίο οι κανονισμοί της IAAF δεν έχουν κάνει καμμία πρόβλεψη", γι' αυτό και θεωρούν σημαντικό να μιλήσουν με την αθλήτρια για τα αποτελέσματα του τεστ. Εντωμεταξύ κατηγορούν την Νοτιοαφρικανική Ομοσπονδία οτι τους εμποδίζει να έρθουν σ' επαφή με την αθλήτρια κι οτι αν αυτό συνεχιστεί, η IAAF θ' αναγκαστεί να θεωρήσει οτι η αθλήτρια δεν συνεργάζεται. Κατηγορούν επίσης τον πρόεδρο της Ομοσπονδίας οτι έχει διαδώσει τόσες ψευδείς ειδήσεις για την συμπεριφορά της IAAF στην υπόθεση που θα βρεθεί σε πολύ δύσκολη θέση αν βγουν τα γεγονότα στη φόρα, σε σημείο μάλιστα που δεν θα έχει άλλη επιλογή παρά να παραιτηθεί. Ο ίδιος ο πρόεδρος της Νοτιοαφρικανικής Ομοσπονδίας λέει οτι οι ισχυρισμοί της IAAF ήταν τελείως απρόσμενοι, κι οτι η ΙΑΑF δεν έχει επικοινωνήσει με την Ομοσπονδία.

Ακόμη περιμένουμε δηλαδή.


Η Caster Semenya είναι η 18χρονη δρομέας που κέρδισε το χρυσό στα 800 μέτρα γυναικών, στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα στο Βερολίνο, την περασμένη Τετάρτη (19 Αυγούστου). Αμέσως μετά τη νίκη της, ανακοινώθηκε στον τύπο οτι η Παγκόσμια Ομοσπονδία Κλασσικού Αθλητισμού (IAAF) έχει ζητήσει να εξεταστεί η αθλήτιρα για να διαπιστωθεί αν είναι όντως γυναίκα. Η εξέταση θα γίνει από μία επιτροπή γιατρών που περιλαμβάνει έναν γυναικολόγο, έναν ενδοκρινολόγο, έναν ψυχολόγο και έναν "ειδικό εσωτερικών οργάνων".

Η IAAF είχει κάλεσει την Νοτιοαφρικανική αθλητική ομοσπονδία να διεξάγει την εξέταση από το τέλος του Ιουλίου, μετά από την εντυπωσιακή εμφάνιση της Σεμένυα στους αγώνες νεανίδων στον Μαυρίκιο. Η μυϊκή ανάπτυξη και τα ανδροπρεπή χαρακτηριστικά της άγνωστης μέχρι τότε αθλήτριας, σε συνδυασμό με τις υψηλές της επιδόσεις οδήγησαν σε "φήμες" και "σχόλια" οτι δεν έχει δικαίωμα να αγωνίζεται ως γυναίκα, ή οτι είναι άντρας. Ο γενικός γραμματέας της IAAF, Pierre Weiss δήλωσε οτι οι εξετάσεις ζητήθηκαν "λόγω αμφιβολιών" (για το φύλο της Σεμένυα) κι όχι επειδή υπάρχουν φόβοι οτι πρόκειται περί "απάτης". Η Ιταλίδα αθλήτιρα Elisa Cusma Piccione που τερμάτισε έκτη στην ίδια κούρσα δήλωσε οτι "Αυτοί οι άνθρωποι δεν θα έπρεπε να αγωνίζονται μαζί μας. Για μένα, δεν είναι γυναίκα. Είναι άντρας".

(Παρεμπιπτόντως, το άρθρο για την Elisa Cusma στην Wikipedia υπέστη βανδαλισμό. Όταν έγραφα την ανάρτηση, το άρθρο την ανέφερε ως "άνδρα δρομέα" και όλες οι προσωπικές αντωνυμίες ήταν στο αρσενικό. Μπορείτε να δείτε ένα αντίγραφο της βανδαλισμένης σελίδας εδώ).

Η Κάστερ Σεμένυα κι η Βρετανίδα Jenny Meadows επιδεικνύουν τα μετάλλιά τους. Η Meadows εξέφραση τη συμπάθειά της για την Νοτιοαφρικανή αθλήτρια.

Η αμφισβήτηση του φύλου γυναικών αθλητριών (ποτέ όμως μέχρι σήμερα ανδρών) δεν είναι καινούργια υπόθεση. Η μόνη επιβεβαιωμένη περίπτωση άντρα που πήρε μέρος σε γυναικείο αγώνισμα μεταμφιεσμένος σε γυναίκα είναι αυτή του άλτη Hermann Ratjen, που αγωνίστηκε ως "Dora Ratjen" στο ύψος, στους Ολυμπιακούς του Βερολίνου το 1936. Στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, η σωματική διάπλαση κάποιων αθλητριών της Σοβιετικής Ένωσης και οι φήμες που κυκλοφόρησαν οτι ήταν άντρες, οδήγησαν στις πρώτες εξετάσεις για να επιβεβαιωθεί το φύλο των αθλητριών. Σε μία τέτοια περιπτώση, οι αθλήτριες υποχρεώθηκαν να παρελάσουν γυμνές μπροστά από τρεις επίσης γυναίκες γυναικολόγους (για τις οποίες η σχετική βιβλιογραφία δεν ξεκαθαρίζει αν ήταν επίσης γυμνές. Η Κατηραμένη Νήσος συμπεραίνει οτι αλληλοεξετάζονταν μεταξύ τους για να είναι σίγουρες). Σε άλλη περίπτωση οι αθλήτριες αναγκάστηκαν να υποστούν πλήρη γυναικολογική εξέταση.

Οι αναμενόμενες διαμαρτυρίες γι' αυτούς τους μάλλον χονδροειδείς ελέγχους οδήγησαν στην αντικατάστασή τους, το 1968, με τη λήψη δείγματος σιέλου από το εσωτερικό του στόματος των αθλητριών και την υποβολή του σε τεστ χρωματίνης. Η εξέταση αυτή όμως οδήγησε στον αποκλεισμό αθλητριών με αρσενικό καρυότυπο (64ΧΥ) αλλά με γεννετικές ιδιαιτερότητες όπως το σύνδρομο της αναισθησίας στα ανδρογόνα (androgen insensitivity syndrome), που δεν είχαν κανένα πλεονέκτημα απέναντι στις άλλες αθλήτριες. Το ίδιο τεστ θα είχε διαγνώσει ως "γυναίκες" αθλητές που αναγνωρίζονται ως άνδρες αλλά έχουν είτε θηλυκό καρυότυπο (64ΧΧ, με μετάθεση του γονιδίου SRY στο Χ χρωμόσωμα- το SRY καθορίζει την ανάπτυξη των όρχεων και βρίσκεται κανονικά στο Υ χρωμόσωμα) είτε σύνδρομο του Kleineferter (με καρυότυπο 47 ΧΧΥ), που θα είχαν όντως το πλεονέκτημα της παραγωγής ανδρογόνων από τον οργανισμό τους. Επιπλέον, το ίδιο το τεστ εγκαταλείφθηκε από την ιατρική κοινότητα στα μέσα περίπου της δεκαετίας του '70 ως αναξιόπιστο.

Η πιο διάσημη περίπτωση τέτοιας "λανθασμένης ταυτοποίησης" με τη μέθοδο της εξέτασης σιέλου, υπήρξε αυτή της Ισπανίδας εμποδίστριας Maria Patino, που αγνοούσε οτι είχε αναισθησία στα ανδρογόνα μέχρι που εξετάστηκε στους Πανσπουδαστικούς Αγώνες του Τόκιο το 1985. Της ζητήθηκε κατ' αρχήν να μην αγωνιστεί και να προβάλει την δικαιολογία οτι είχε υποστεί κάποιον τραυματισμό. Αργότερα, όταν επέμεινε να πάρει μέρος σε αγώνες στην πατρίδα της, παρά τις προειδοποιήσεις του προέδρου της Ισπανικής αθλητικής ομοσπονδίας, αφού κέρδισε την πρώτη θέση εκδιώχθηκε από την ομοσπονδία και την εθνική ομάδα, διαγράφηκαν οι επιδόσεις της και αποκλείσθηκε από τη συμμετοχή της στ' αθλήματα. Πέρασαν δύο χρόνια πριν δικαιωθεί από την IAAF, χάρη στις επίμονες παρεμβάσεις ειδικών.

Το 1992, μετά από τις συστάσεις εμπειρογνωμώνων η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή αντικατέστησε την εξέταση χρωματίνης με ελέγχους του DNΑ των αθλητριών. Στους Θερινούς αγώνες της Ατλάντα, 7 από τις 3387 αθλήτριες που ελέγχθηκαν βρέθηκαν να έχουν αναισθησία στα ανδρογόνα, ενώ μία ακόμη είχε έλλειψη του ενζύμου 5-alpha reductase που συμβάλει στον μεταβολισμό των ανδρογώνων (η έλλειψή του οδηγεί σε υπερβολικά επίπεδα τεστοστερόνης στο αίμα). Καί στις οχτώ αθλήτριες δόθηκαν πιστοποιητικά για το φύλο τους και επιτράπηκε να αγωνιστούν κανονικά ως γυναίκες.

Η ΔΟΕ αποφάσισε να καταργήσει τους υποχρεωτικού ελέγχους του φύλου των αθλητριών, στους Ολυμπιακούς του Σύδνεϋ, το 1996, μετά από επίμονες πιέσεις από διάφορες ιατρικές οργανώσεις. Τόσο η Επιτροπή όσο και η IAAF εξακολουθούν να απαιτούν τέτοιους ελέγχους όταν "διατυπώνονται αμφιβολίες" για συγκεκριμμένες αθλήτριες, όπως στην περίπτωση της Σεμένυα. Το 2006, στους Ασιατικούς αγώνες, η Ινδή αθλήτρια Santhi Soundarajan βρέθηκε σε παρόμοια θέση, και έχασε το αργυρό μετάλλιο που είχε κερδίσει επίσης για τα 800 μέτρα γυναικών. Τα ακριβή αποτελέσματα της εξέτασής της δεν έγιναν ποτέ γνωστά αλλά αναφέρθηκε οτι η αθλήτρια, αν και είχε ζήσει όλη της τη ζωή σαν γυναίκα, εμφάνιζε αναισθησία στα ανδρογόνα. Η δημοσιότητα που έλαβε η υπόθεσή της κατέληξε στην απόπειρά της ν' αυτοκτονήσει το Σεπτέμβριο του 2007.

Η Santhi Soundaranjan στους 15ους Ασιατικους Αγώνες, με το αργυρό της μετάλλιο στα 800 μ.

Η περίπτωση της Soundarajan, αλλά και της Semenya, φανερώνουν την ανικανότητα των αθλητικών αρχών να αντιμετωπίσουν με ευαισθησία το θέμα των ατόμων -και συγκεκριμμένα, των γυναικών- με γεννετικές ιδιαιτερότητες που επηρεάζουν τον καθορισμό του φύλου τους. Αν είναι αλήθεια οτι η Santhi Soundarajan στερήθηκε το μετάλλιό της επειδή είχει αναισθησία στα ανδρογόνα, η IAAF έκανε ένα σοβαρό λάθος και χειρίστηκε την υπόθεσή της με ιδιαίτερα απάνθρωπο τρόπο, ιδίως αφού υπήρχε το προηγούμενο των επτά αθλητριών στους Θερινούς Ολυμπιακούς της Ατλάντα. Δεν υπάρχει καμμία αμφιβολία σχετικά με το αν τέτοιες αθλήτριες έχουν κάποιο "πλεονέκτημα" σχετικά με τις συναγωνίστριές τους- δεν έχουν κανένα! Τα σώματά τους δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν την τεστοστερόνη που κυκλοφορεί στο αίμα τους, και αμφιβάλω αν θα μπορούσαν καν να ωφεληθούν από τα αναβολικά στεροειδή που χρησιμοποιούνται ευρέως (και παράνομα). Πέρα απ' αυτό βέβαια η δημοσιότητα που παίρνουν τέτοιες υποθέσεις τις καθιστά εξαιρετικά τραυματικές εμπειρίες για τις ίδιες τις αθλήτριες -όπως φαίνεται κι απ' την απόπειρα αυτοκτονίας της Soundarajan. Στην περίπτωση της Σεμένυα κι άλλων αθλητριών (όπως της τζουντόκα Edinanci Silva ή της διαφυλικής ποδηλάτριας Kristen Worley) οι διαμαρτυρίες διατυπώνονται συνήθως εναντίον αθλητριών που έχουν κατακτήσει κάποια νίκη, και κατά κανόνα από τις αντιπάλους τους.

Φαίνεται οτι εκείνο που ξεκίνησε ως "ανάγκη" να καθησυχαστούν οι υποψίες κάποιων αθλητριών για αντιαθλητικό ανταγωνισμό στην κατηγορία τους, έχει καταλήξει σε αποκλεισμό των intersex ατόμων από τα αθλήματα, ή τουλάχιστον τον πρωταθλητισμό. Κανείς βέβαια δεν πρότεινε στις αθλήτριες που "δεν περάσαν" τις εξετάσεις για το γυναικείο φύλο να αγωνιστούν σαν άντρες! Το χειρότερο είναι οτι αυτοί οι έλεγχοι φαίνεται να χρησιμοποιούνται σαν μια τελευταία προσπάθεια από τις αντιπάλους των αθλητριών αυτών, να τις ρίξουν από το βάθρο με σκοπό να πάρουν τη θέση τους- ή έστω ν' ανεβούν λίγο ψηλότερα στην κατάταξη.

Σημειώνω επίσης οτι η υπόθεση των ελέγχων για το φύλο των αθλητριών δεν αφορά διαφυλικές αθλήτριες, ούτε έχει αποκαλύψει ποτέ τέτοια "απάτη" (ενός άντρα που να υποβλήθηκε σε επέμβαση επαναπροσδιορισμού του φύλου για να διαγωνιστεί λάθρα ως γυναίκα)! Η ΔΟΕ (μάλιστα, για πρώτη φορά στους Ολυμπιακούς της Αθήνας το 2004) επιτρέπει σε διαφυλικές γυναίκες να αγωνίζονται ως γυναίκες, εφ' όσον έχουν αναγνωριστεί επίσημα ως γυναίκες από τις αρχές της χώρας τους και έχουν δεχτεί χειρουργικό επαναπροσδιορισμό του φύλου και θεραπεία υποκατάστασης ορμονών για τουλάχιστον δύο χρόνια πριν τη συμμετοχή τους στα αγωνίσματα, ή κι ακόμη λιγότερο αν η φυλομετάβασή τους έχει αρχίσει πριν την εφηβεία. Θεωρείται δηλαδή οτι δύο χρόνια ορμονοθεραπείας είναι αρκετά για να εξαφανιστεί οποιοδήποτε πλεονέκτημα θα είχαν οι διαφυλικές αθλήτριες που έχουν γεννηθεί με τυπικά αρσενικό σώμα. Αυτο όμως κάνει ακόμη πιο δυσνόητη τη στάση της IAAF- αν οι διαφυλικές αθλήτριες γίνονται δεκτές, δεν είναι δυνατόν ν' αποκλείονται εκείνες με γεννετικές ιδιαιτερότητες. Πόσο μάλλον όταν αυτές οι ιδιαιτερότηες αφορούν την αναισθησία στα ανδρογόνα που θεωρούνται η αιτία του πλεονεκτήματος που έχουν οι άνδρες αθλητές απέναντι στις γυναίκες αθλήτριες!

Όσο για την Κάστερ Σεμένυα, τα αποτελέσματα των εξετάσεων θα γίνουν γνωστά στο τέλος του μήνα. Ας ελπίσουμε οτι αυτή τη φορά η όποια ιδιαιτερότητά της θα τύχει πιο ανθρώπινης μεταχείρισης. Όσο για το "ζουμί" της υπόθεσης, οι γείτονες της Semenya στη Νοτιοαφρικανική κοινότητα της καταγωγής της, είναι σαφείς: "Η Κάστερ είναι γυναίκα. Εμείς την ξέρουμε".

Συγγενής της Κάστερ Σεμένυα επιδεικνύει το πιστοποιητικό γεννήσεώς της.

Πληροφορίες:
1. SAfrican in gender flap gets gold for 800 win
2. Jenny Meadows 'too polite' to question Caster Semenya over gender furore
3. Gender dilemma: Was Semenya really first among equals?
4. Gender Verification No More?
5. Maria's Story
6. Dora Ratjen
7. The gender trap
8. Santhi turns to coaching after suicide attempt

Φωτογραφίες:
Κάστερ Σεμένυα (αρχή της ανάρτησης): Independent, Παρασκευή 21 Αυγούστου 2009.
Κάστερ Σεμένυα και Jenny Meadows: Guardian, Πέμπτη 20 Αυγούστου 2009.
Santhi Soundarajan, Taipei Times, Πέμπτη 11 Ιουνίου 2009.